Hoogsensitiviteit oftewel HSP

HSP is een afkorting die staat voor ‘high sensitive person’ oftewel hoogsensitief persoon. 

Bij kinderen met HSP reageren de zintuigen heftiger op prikkels dan bij kinderen die niet hoogsensitief zijn. 

Door onze zeven zintuigen worden prikkels omgezet in een signaal dat via ons zenuwstelsel en ruggenmerg naar de hersenen wordt geleid. 

Deze zeven zintuigen zijn: 

• Het visuele systeem; zien van licht, kleuren, vormen, afstand en beweging.
• De tastzin van de huid; voelen via de huid, temperatuur, druk, textuur.
• Evenwichtsorganen; stand en beweging.
• Het proprioceptieve systeem; receptoren in spieren, gewrichten en pezen. Druk en trillingen waarnemen. 
• Het gehoor; horen van hoge en lage tonen, verschil in trillingen van geluid.
• Smaak; proeven van verschillende smaken. 
• Reuk; interpreteren van geuren. 

Hoogsensitieve kinderen hebben dus een gevoeliger zenuwstelsel (voelsprieten) dan niet hoogsensitieve kinderen. De informatieverwerking vanuit de zintuigen naar de hersenen is veel nauwkeuriger en uitgebreider.

Naast erfelijkheid, want vaak is of de mama of de papa ook hoogsensitief, kunnen ook onveilige situaties een rol spelen bij het ontwikkelen van gevoeligheid voor prikkels. Dit is dus niet aangeboren maar aangeleerd en wordt dan hooggevoeligheid genoemd. 

Kenmerken hoogsensitiviteit:

Ieder kind is anders en dus kan ieder kind met HSP zich anders uiten. Dit zijn de meest voorkomende kenmerken van hoogsensitiviteit:

• Intense emoties: Hoogsensitieve kinderen kunnen gevoelens intenser beleven bij bijvoorbeeld teleurstelling, woede of blijdschap. Ze kunnen diep geraakt worden. Doordat ze sneller overprikkeld raken kunnen ze ook woedeaanvallen of extreme huilbuien laten zien waarbij je je als ouder vaak ‘machteloos‘ voelt. 
• Empathisch vermogen: Hoogsensitieve kinderen zijn vaak erg empatisch en dus gevoelig voor de emoties van anderen. Ze kunnen zich goed inleven en aanvoelen wat anderen nodig hebben (soms ten kosten van zichzelf). Daarnaast kunnen ze soms ook gevoelens van anderen onbewust overnemen. 
• Gevoelig voor sferen en stemmingen: Hoogsensitieve kinderen voelen de sfeer in een ruimte of spanningen tussen mensen onderling vaak haarfijn aan. Zij voelen ook heel sterk de oprechtheid van mensen en hebben een sterk onderbuikgevoel. 
• Scherp oog voor details: Hoogsensitieve kinderen merken dingen op die anderen misschien over het hoofd zien. Op school kan dit overkomen als ‘snel afgeleid’. 
• Perfectionistisch: Kinderen die hoogsensitief zijn, zijn vaak enorm perfectionistisch. Kritiek of feedback kunnen ze erg persoonlijk opvatten of onzeker van worden.
• Gevoelig voor zintuiglijke prikkels: Hoogsensitieve kinderen kunnen heel gevoelig zijn voor drukte, harde geluiden, ruwe of kriebelige stofjes, geuren, labeltjes of felle lichten. Na een verjaardag, school of drukke bijeenkomst zijn ze vaak helemaal uitgeblust. 
• Angstig zijn of zorgen hebben: Hoogsensitieve kinderen denken vaak veel na en kunnen zich (onnodig) zorgen maken over de toekomst of over dingen die zijn voorgevallen.
• Moeite met de dag afsluiten/ loslaten: Een hoogsensitief kind kan moeite hebben met het verwerken van dingen die gedurende de dag gebeurd zijn. Hierdoor kunnen ze lang wakker liggen of moeite hebben met in slaap komen. Ook kunnen ze lang blijven piekeren omdat ze te veel in hun hoofd zitten. Deze kinderen gaan vaak goed op rust, orde en regelmaat. 
• Vermoeidheid: Hoogsensitieve kinderen staan vaak heel de dag “aan” als het gaat om prikkels verwerken. Verjaardagen, school, sportclubs, broertjes/zusjes, ouders met een hoop vragen als ze thuis komen, allerlei soorten prikkels die enorm veel energie vragen als je niet weet hoe (of dat) je je af en toe moet afsluiten van alles om je eigen batterij weer op te laden. 

Overprikkeling:

Bij kinderen met HSP reageert de amygdala (betrokken bij de aansturing en verwerking van emoties) door een aangeboren gevoeligheid overactief op prikkels. Zij missen als het ware een filter die belangrijke en minder belangrijke prikkels filtert. 

Het teveel aan prikkels zorgt voor het langer na trillen van informatie.

De amygdala heeft daardoor dus ook langer de tijd nodig om prikkels te verwerken, waardoor bij een teveel aan prikkels een soort opstopping ontstaat in de rechterhersenhelft. 

De hersenen willen alle informatie verwerken maar doordat het blijft natrillen wordt het chaos en ontstaat er overprikkeling waardoor informatie niet meer juist of volledig kan worden doorgegeven aan de linkerhersenhelft. 

Kinderen met HSP ‘overkomt’ dit als het ware zonder dat ze eigenlijk weten of kunnen zeggen waarom. Dit is voor mensen die niet hoogsensitief zijn vaak moeilijk te begrijpen. 

Hoe je kunt merken dat een hoogsensitief kind overprikkeld is:

• Geen harde geluiden of drukte meer kunnen verdragen
• Oververmoeidheid 
• Het kind heeft een kort lontje, woedeaanvallen of extreme huilbuien
• Onverklaarbare terugkomende fysieke klachten als buikpijn of hoofdpijn
• Slecht of onrustig slapen
• Verdwijnen in perfectionisme
• Angstig worden of veel piekeren
• Niet om kunnen gaan met veranderingen in structuur of onverwachtse gebeurtenissen  
  

Onbewust krijgt een kind iedere dag een hoop prikkels te verwerken. Denk maar eens aan school, een volle klas, naschoolse activiteiten, verjaardagen, kinderfeestjes en ga zo maar door.

Hieronder een aantal tips om te helpen voorkomen dat je kind overprikkeld raakt:

🌙 Erken de gevoeligheid van je kind: erken wanneer het kaartje in zijn of haar nek zo vervelend kriebelt, erken de naad van de sok die niet lekker zit in zijn of haar schoen, wanneer hij/zij de muziek te hard vindt of de ruimte te druk. Probeer begripvol te zijn en voorkom opmerkingen als: “niet aanstellen”, “kom op, ff doorheen!”, “nou dat valt wel mee”. Jouw kind is nou eenmaal gevoeliger.

🌙 Help bij het reguleren van emoties: laat het kind vertellen over de gevoelens of emoties die hij/zij ervaart. Laat merken dat je ze hoort en geef eventueel aan hoe jij zelf om gaat met dit soort gevoelens of emoties.

🌙 Creëer rust: een drukke schooldag, tv of iPad, een dagje pretpark; kinderen houden veel van activiteit, maar dat wil niet zeggen dat dat is wat ze nodig hebben. Vaak kunnen ze zelf nog niet goed aanvoelen wanneer ze nou eigenlijk rust nodig hebben in plaats van lekker afspreken met hun vriendjes. Zorg er dan als ouder voor dat jij even de regie pakt en zijn of haar grenzen bewaakt. Lees een boekje, ga even wandelen of doe gewoon samen ‘niks’. In ons tegenwoordig drukke bestaan waar alles soms lijkt te draaien om de hoeveelheid activiteiten die we doen, kan het juist heerlijk zijn voor jouw HSP kind om een dag even niks te moeten doen.

🌙 Geef keuzes of (gedeelde) controle: Hoogsensitieve kinderen hebben vaak behoefte aan controle. Je kan hier natuurlijk niet in iedere situatie meebewegen maar heel vaak ook wel. Geef ze keuzes die jij hebt bedacht, twee setjes kleding, twee activiteiten, twee verhaaltjes. Zo krijgen ze zonder dat jij de controle uit handen geeft toch een gevoel van autonomie.

🌙 Zorg voor structuur en voorspelbaarheid: Dit gaat een beetje hand in hand met bovenstaande, maar Hoogsensitieve kinderen houden niet van verrassingen. Ze willen graag weten waar ze aan toe zijn wat zorgt voor rust in dat al zo hard draaiende koppie.

🌙 Leer je kind grenzen herkennen: dit is misschien wel de belangrijkste tip voor de rest van zijn/haar leven. Met simpele oefeningen en technieken leert jouw kind te voelen wat voor hem/haar prettig is, wanneer het teveel is en wat hij/zij kan doen om zichzelf te beschermen, op te laden en weer terug te komen bij zijn/haar gevoel.

🌙 Creëer een plekje waar het zich even terug kan trekken: een rustig plekje zonder harde geluiden van een tv, broertjes of zusjes of kletsende ouders. Zachte kleuren en materialen met een lekker geurtje helpen kinderen weer terug te gaan van denken naar gevoel. Even rust!

🌙 Herken tekenen van naderende overprikkeling: ieder kind is anders en reageert dus ook anders op een teveel aan prikkels. Het ene kind uit dat met een woedeaanval of extreem verdriet, het andere kind trekt zich terug en wordt stil en afwezig. Als je deze vroege signalen leert herkennen kun je hier op tijd op inspelen en overprikkeling zien te voorkomen.